• Veerkracht in het onderwijs

Blog door Jan-Willem Doornenbal, december 2021

In de eerste dagen van december 2021 bezocht ik de Online Educa conferentie te Berlijn. Twee dagen ondergedompeld in lezingen en workshops over veel verschillende dingen, maar uiteindelijk allemaal ontsproten aan het thema Learning Resilience, oftewel Veerkracht in het onderwijs.

Dit thema kwam het sterkst naar voren in het plenaire debat over of “we geleerd hadden van corona,” waarbij we staat voor “het onderwijs.” Het werd een beetje een semantische discussie, waarbij het Ja-kamp het Nee-kamp inhoudelijk erg nabij kwam: we hebben heel erg veel geleerd, maar er valt ook nog veel te leren.

Dit raakt dan weer aan de innovatie waar keynote-spreker en organisatiekundige Fons Trompenaars over sprak: echte innovatie bereik je door echt leiderschap door iemand die dilemma’s weet samen te brengen. Door erkenning en respect te hebben voor de terechte bezwaren die mensen opbrengen kunnen de grootste vernieuwingen goed tot stand komen. En kan privacy samengaan met data verzamelen. En een echte ontmoeting verdieping krijgen met online voorbereiding. En zelfsturing van de student een plaats krijgen binnen een studieprogramma. De dilemma’s van high tech versus high touch.

Ook onze eigen Marleen Stikker sprak daar. Zich baserend op het Cyborg Manifesto en het Repair Manifesto pleitte ze voor een Maker Movement: zelf controle houden over je leven, je data, je onderwijs. Innovatie voortkomend uit de tegenstelling tussen standaardisatie en vrijheid. En de docent moet weten welke keuzes zij maakt en welke consequenties dat heeft: tech savvy.
Stikker veronderstelt dat docenten niet innovatief zijn, omdat dat hen niet wordt geleerd: hen wordt verteld te reproduceren wat anderen hen al geleerd hebben, bv in lesmethodes. En dat de meeste scholen no-trust-omgevingen zijn, geen echte leergemeenschappen.

Als zijsprong nog een tip voor de podcast van Meesterwerk over vrijeschoolonderwijs,
waar het onderwijs wordt aangepast aan wat een leerling op dat moment nodig heeft.

Een dag later schetste de jonge Finse futuroloog Perttu Pölönen een toekomst, waarin de grote massa (na een verleden van fysieke arbeid op het land en in de fabriek en hoofdarbeid in de huidige informatiemaatschappij) met creativiteit en het hart aan de slag moet. Nieuwe kwaliteiten vereist: compassie, humor, moed, nederigheid, veerkracht. En hij geeft aan dat de ontwikkelingen zo snel gaan, dat jongeren niet meer zo makkelijk kunnen leren van de ervaringen van de oudere generatie, want die hebben niet hetzelfde meegemaakt. Intergenerationele samenwerking en uitwisseling is nodig.

Ook het verhaal van Borhene Chakroun van de Unesco gaat sterk over samenwerking, maar dan veel meer tussen landen onderling, met het bedrijfsleven, en vóór het bouwen van een weerbaar onderwijs-ecosysteem, met ethische AI, Open learning, Open Educational Resources (OER).

Een aantal sessies ging specifiek over non-formeel leren: het niet-curriculaire, maar wel georganiseerde leren. De definities verschilden een beetje. In het kader van Urban education kan je ook denken aan wat buurthuizen/sportverenigingen aan ervaringen bieden; erg belangrijk. Bij Avans (waar ze trouwens ook met Brightspace werken) werd veel expliciete aandacht aan de persoonsvorming gegeven, met een toolbox voor future skills gebaseerd op het OECD Creativity wheel en een eigen coach. Het gaat er bij hen om, dat studenten weten waaròm ze doen wat ze doen.

Ook anderen stelden: voor echte student engagement is 1:1-tutoring nodig. Personalisatie ipv standaardisatie. Hier zijn docenten goed in en nodig voor: maak er tijd voor door deze interactietijd in te bouwen in course-ontwerp. Begeleiding en coaching aan de docent-kant, aan de studentkant eigenaarschap en een growth mindset. Als je dat definieert in de vorm van Learning outcomes, dan moeten deze zowel gaan over de hard skills (analytisch, kennis) als over de soft skills (community, stories). Ook non-formeel leren belangrijk.

Als ik het geheel mag samenvatten en relateren aan de ontwikkelingen op FOO: de maatschappij en het onderwijs lijken zich te ontwikkelen in de richting van een meer menselijkheid, waarbij het persoonlijke verhaal meer ruimte krijgt. En die persoonlijkheid komt het best tot uiting in relatie tot en samenwerking met andere mensen. Dit moet vorm krijgen in een paradoxale maatschappij, waarbij de vooruitgang komt vanuit schijnbare tegenstellingen.

Geef een antwoord

Creative Commons License

Gerelateerde documenten:

© ICTO bij FOO 2024