• Samen met collega’s innovatief onderwijs ontwikkelen

Eén jaar lesgeven in coronatijd. Lerarenopleider Sander Claassen (Cluster Exact, Wiskunde) blikt terug op zijn afgelopen jaar. Van ‘alle hens aan dek’ tot weloverwogen samen met collega’s aan de gang met het verzorgen van online onderwijs.

Alle hens aan dek (maart 2020)

Toen we ongeveer een jaar geleden moesten overstappen op online lesgeven, sprongen we in het diepe. Ik had nog wel net genoeg tijd om na te denken hoe ik in blok 4 van 2019/2020 vorm wilde geven aan mijn lessen in een meetkundevak. Ik voorzag dat het moeilijk zou zijn om via Virtual Classroom zowel de theorie over kegelsneden uit te leggen als studenten te helpen bij het maken van opgaven. Ik bedacht dat ik mijn PowerPoint-presentaties kon inspreken en die bestanden dan op Brightspace kon plaatsen. Dan zou ik in de live online lessen meer tijd over hebben om in te gaan op vragen van studenten. Ik dacht het allemaal goed op orde te hebben. In de praktijk bleek echter dat er nauwelijks studenten waren die mijn ingesproken presentaties al voorafgaand aan de les hadden bekeken. Enerzijds kwam dat doordat ik deze vaak pas een paar dagen voor de live les af had, waardoor de studenten (zeker omdat ze deeltijders waren) er eigenlijk niet genoeg tijd kregen om de presentaties te bekijken. Anderzijds was het voor de studenten wennen om zich zo op lessen voor te bereiden en voor mij was het wennen om hen er juist aan te houden. Uiteindelijk kwam het erop neer dat ik in veel van mijn live lessen alsnog de presentaties gaf die ik daarvoor juist had ingesproken. Dubbel werk. Minder rendement op de live lessen. Frustratie. Stress.

Training in de zomer

Vlak voor de zomervakantie deed ik mee aan de training Online Design, Teaching & Learning, verzorgd door Dimitrios Vlachopoulos van HvA’s Digital Society School. Het was zeer inspirerend. Ruwweg was de boodschap: de afgelopen paar maanden heb je vanuit een onverwachte noodsituatie maar wat aangerommeld, maar vanaf september moet je je online lessen echt goed doordacht verzorgen. In de korte tijd die er feitelijk resteerde tot de start van blok 1 van 2020/2021 kwam ik er echter niet aan toe om de lessen die ik in het nieuwe studiejaar zou gaan geven te laten aansluiten op de ideeën uit de training. Ik had enigszins geluk dat ik nog geen wiskundevak zou geven, maar meer “praatvakken” (vakdidactiek, beroepsopdracht).

 

Het roer om met 'flipping the classroom'

In blok 2 zou ik echter wel weer een wiskundevak gaan geven. Dit vak loopt zelfs door tot en met blok 3, dus het bevat relatief veel te behandelen lesstof. Ik zou gaan samenwerken met twee collega’s. Ik had er zin in om bij dit vak aan de slag te gaan om de online lessen tot een hoger niveau te brengen. Inmiddels had ik me ook opgegeven om mee te doen aan een estafetteleergroep, een initiatief van de HvA-Academie, waarin je samen met een aantal collega’s en onder begeleiding van een coach en een specialist van ICTO om de week zou samenkomen om te bespreken wat je in je online lessen deed, met het doel om van en aan elkaar te leren. Voor mij waren dit goede omstandigheden om het commitment aan te gaan iets nieuws uit te proberen.

Mijn idee was om de lessen volgens flipping the classroom aan te bieden. Ook nu wilde ik weer de uitleg bij de te behandelen theorie per les van tevoren beschikbaar stellen. Hiervoor zou ik niet alleen de PowerPoint-presentaties inspreken, maar ze opslaan als video en deze vervolgens via de tool Interactive Video van FeedbackFruits in Brightspace plaatsen. Dit is een stap verder dan alleen maar een ingesproken PowerPoint beschikbaar stellen, omdat deze tool het mogelijk maakt om op zelf gekozen momenten tijdens de video vragen in te voegen die de student tijdens het bekijken moet beantwoorden. Enerzijds maakt dit het voor de student een veel actievere bezigheid dan alleen maar naar een presentatie te kijken en luisteren. Doordat ze vragen moeten beantwoorden, wordt het voor hen ook duidelijker of ze de stof begrijpen. Anderzijds maakt deze tool het mogelijk om als docent te zien welke studenten hoeveel van de interactieve video hebben bekeken en ook wat ze op de vragen hebben geantwoord. Dit alles betekent dat zowel student als docent beter voorbereid aan de live online les kunnen beginnen.

In de praktijk was dit nog niet zo makkelijk. De interactieve vragen die je met FeedbackFruits kunt invoegen zijn meerkeuzevragen of open vragen, maar wel geheel tekstueel, wat voor wiskunde een beperking is. Mijn oplossing hiervoor was als volgt. Als ik een deel theorie had uitgelegd, formuleerde ik een opgave. De student werd dan gevraagd om de video op pauze te zetten, zodat hij of zij de opgave met pen en papier kon uitwerken. Zodra de video weer verder afgespeeld werd, kwam mijn uitwerking van de opgave in beeld. Zo kon de student zien of het eigen antwoord goed was. De interactieve vraag zat hem er dus niet in dat het antwoord op de opgave zelf moest worden gegeven, maar meestal was het iets als “Had je het goede antwoord?” Ook dat geeft nuttige informatie, omdat je als docent inzicht hebt in welke uitleg in de video wellicht nog niet duidelijk genoeg is of welke lesstof gewoon nog moeilijk gevonden wordt. Wat ik ook in elke video deed, was openen met de leerdoelen van de les en deze aan het eind van de video weer in beeld brengen. Daarbij kwam dan telkens de interactieve vraag in welke mate de student vond dat hij of zij de leerdoelen had bereikt. Meestal kwam er uit de scores dat ongeveer de helft van de studenten de opgaven goed konden maken en ook ongeveer de helft gaf aan de leerdoelen te hebben behaald.

Reactie op de lesvorm

Een van de belangrijkste interactieve vragen vond ik echter de laatste: “Wat vond je van deze les?” Zeker in het begin van de lessenreeks was het spannend of de werkwijze goed uitpakte. Het was heel fijn om zo veel enthousiaste en dankbare reacties te lezen. Diverse studenten vonden het zo goed werken dat ze aangaven dat alle lessen op deze manier gegeven moesten worden. Natuurlijk konden we via deze vraag in de loop van de lessenreeks de interactieve video’s steeds beter maken, want de studenten gaven ook handige aanbevelingen. Al met al was het ook voor mijzelf een veel prettigere ervaring vergeleken met een half jaar eerder. Het maken van de interactieve video’s kost wel behoorlijk wat tijd, maar nu wist ik tenminste dat het ook echt wat opleverde.

De studenten die zich op de Brightspace-pagina van het vak hadden aangemeld, wisten al een paar weken voor de eerste les wat er van hen werd verwacht, dat ze eerst de interactieve video moesten bekijken en dat er geen theorie in de online live lessen zou worden behandeld. Dit hadden we op Brightspace gemeld.

Dat de reacties op de interactieve video’s erg positief waren, betekende nog niet dat de studenten de opzet van het vak ook prettig vonden. Al snel kreeg ik via de mentor van de groep waar ik les aan gaf door dat de studenten het heel zwaar vonden, omdat ze op een andere manier moesten werken. Hier ben ik direct op ingegaan. Ik heb onder de studenten geïnventariseerd wat hun problemen waren en hoe ik daar een oplossing voor kon vinden. Dat heb ik in een online live les met ze besproken. Dit is ook iets dat ik van de eerdere training had geleerd, dat je er niet te makkelijk vanuit moet gaan dat studenten snappen wat je van ze verwacht, dat ze alles in de online omgeving makkelijk kunnen vinden. Zeker bij een andere manier van werken, moet je de studenten goed begeleiden en coachen. Luister naar hun vragen en doe er wat mee. Na mijn gesprek met de studenten voelden ze zich serieus genomen. Het is natuurlijk ook een kwestie van wennen aan een andere manier van werken, maar omdat ik rekening hield met hun behoeften, verliep alles daarna bij dit vak heel goed. Sta erbij stil dat deze persoonlijke factor ook heel belangrijk is voor het succes van je online lessen.

De synchrone lestijd anders ingericht

Omdat we in de interactieve video’s de theorie al geheel toelichtten en de studenten er zelfs ook al mee moesten oefenen, hadden we de mogelijkheid gecreëerd om de live online lessen echt heel anders in te richten dan hoe mijn collega’s en ik dat voorheen deden. We konden tijd inruimen om aan het begin van de les een uitgebreide formatieve test te houden. Daarin kwam de theorie terug die in de video was behandeld. De vragen werden één voor één klassikaal in beeld gebracht en de studenten kregen per vraag wat tijd om deze te beantwoorden. Hierbij hebben we ook diverse vormen uitgeprobeerd, zoals bijvoorbeeld MS Forms binnen Teams, LessonUp of gewoon handjes opsteken binnen Teams. Omdat dit gedeelte relatief speels was (soms gebruikten we bijvoorbeeld de werkvorm Bingo) en er voor de studenten niet echt iets op het spel stond, heb ik dit ervaren als een prettige manier voor studenten om bewust te worden van hoe goed ze de lesstof beheersten. De formatieve test bood mijzelf de gelegenheid om via de testvragen daar waar nodig de theorie nog wat toe te lichten.

De rest van de online lessen gebruikten we voor het aanbieden van wat verdieping van de theorie, bijvoorbeeld aan de hand van praktijktoepassingen. Ook lieten we studenten oefenen met meer opgaven, waarbij we dan gebruik maakten van de breakoutrooms. Door de afwisseling van de activiteiten tijdens de online les, waarbij we ook opletten dat er genoeg tijd was voor pauzes, was het voor studenten ook meestal goed vol te houden. Deze online lessen duren bij de voltijdstudenten 2,5 uur maar die tijd vloog altijd om, op een prettige manier. Als we geen gebruik hadden gemaakt van de interactieve video’s voorafgaand aan de lessen, zouden we veel meer hebben willen proppen in de online live les. Dat zou een gejaagd gevoel hebben gegeven, waarin de studenten 2,5 uur moesten volhouden om alles bij te benen, terwijl ze dan alsnog na afloop met vragen hadden gezeten en bovendien nog veel opgaven zelfstandig als huiswerk zouden hebben moeten maken. Bij de opzet die we nu hadden ingezet, kostte het de studenten natuurlijk wel tijd om de interactieve video van tevoren te bekijken, ongeveer 1 à 1,5 uur, maar de hele opzet zorgt ervoor dat studenten effectiever en efficiënter kunnen leren.

Samenwerken in het team

Wat voor mij tot slot ook nog een heel belangrijke winst was bij het verzorgen van dit vak op deze manier, is dat ik met mijn twee collega’s het werk op een prettige manier heb kunnen verdelen. Waar ik de interactieve video’s samenstelde, maakte een van de twee andere collega’s de opzet voor de online live lessen en had de derde collega de verantwoordelijkheid om te bepalen welke lesstof per week in de interactieve video dan wel in de online live les aan de orde zou komen en hoe de tentamens eruit zouden komen te zien. Wat bijvoorbeeld ook heel prettig was, was dat ik de interactieve video’s al begon te maken twee weken voor de bijbehorende online live les, zodat ik deze altijd al een week voor de les op Brightspace kon zetten. Ook de opzet voor de online live lessen, met onder andere de opgaven van de formatieve test, was altijd al een week van tevoren klaar. Dat bood continu een geruststellend gevoel dat er geen tijdsdruk was of de lessen wel op tijd af zouden zijn. Op deze manier hebben we met z’n drieën heel fijn kunnen samenwerken en ook enorm veel van elkaar kunnen leren. Elke week wisselden we wel tips uit over handig te gebruiken tools of hoe je iets in PowerPoint of Teams kunt doen. Tegen het eind van deze module hebben we de rollen in onze groep wat veranderd. Een van mijn collega’s maakte de laatste twee interactieve video’s. Door de ervaringen die ik al had opgedaan, kon ik haar goed op weg helpen. Tegelijkertijd kwam zij met leuke verbeteringen, bijvoorbeeld dat ze zelf in beeld was bij het inspreken van de presentatie. Dat waardeerden de studenten heel erg, omdat het de video een extra persoonlijke tint gaf. Het was dus heel goed om de rollen op een gegeven moment nog aan te passen, omdat ik zo ook weer heb kunnen leren van haar innovatieve ideeën.

Kortom, ik ben heel blij dat ik dit experiment ben aangegaan en ik kan van harte aanbevelen om het ook te proberen. Zeker als je het niet in je eentje doet maar samen, kun je tot grote hoogten komen!

  • di
    dimwc

    2021-03-23 12:13:15

    Hoi Sander, boeiend om te lezen op welke manier jij je hebt ingespannen je online lessen te geven en te verbeteren. En ik hoop dat je daarmee je studenten bij de les hebt kunnen houden en motiveren. Ik zie namelijk hoe mijn dochter worstelt met volgen van online colleges/werkcolleges/projectgroepen voor haar studie bij de VU. De colleges zijn slaapverwekkend. Ik zie en hoor hoeveel moeite het haar kost om bij de les te blijven en gemotiveerd. Ik accepteer daarom dat ze meer tijd nodig zal hebben haar studie af te ronden. Ik hoop ook dat zij komend jaar weer colleges op locatie krijgt met behoud van vormen die online wel effectief zijn geweest. Mijn beeld is dat haar docenten van de VU nog een hoop te leren hebben op didactisch gebied.

  • 2021-03-19 10:39:16

    Beste Sander, Ik vind het interessant om te lezen omdat ik zelf een leerling ben die het vak volg. Het is een kijk vanaf de andere kant. De reflectie die je over jezelf geeft is fijn om te lezen ook al ben je soms gestresst geweest tijdens het proces. Het is voor mede studenten die zelf leraar aan het worden zijn / of al zijn, fijn om te lezen dat iedereen ergens tegen aan loopt. Zelf keek ik af en toe van te voren de powerpoint maar wanneer ik voor mijn tentamen aan het voorbereiden ben keek ik alle powerpoints nog een aantal keer door. Dankjewel voor je artikel!

  • wi
    witpm

    2021-03-08 10:49:04

    Dank voor het delen van deze terugblik Sander!

  • Geef een antwoord

Creative Commons License

Gerelateerde documenten:

© ICTO bij FOO 2024